استانبول
استانبول بزرگترین شهر کشور ترکیه و مرکز فرهنگی و اقتصادی آن است. استانبول به عنوان سومین مرکز بزرگ توریسم جهان محسوب میگردد. این شهر در کنار تنگه و دریای مرمره قرار دارد. تنگهٔ بسفر دو قارهٔ آسیا و اروپا را جدا میکند و استانبول تنها شهر بزرگ جهان است که در دو قاره قرار دارد. بندر طبیعی شاخ طلایی یا خلیج در این شهر واقع است.
این کلان شهر به عنوان پایتخت فرهنگ اروپا در سال ۲۰۱۰ انتخاب شدهاست.
این شهر در ابتدا با نام بیزانتیوم شناخته میشد که در سال 667 قبل میلاد ساخته شد و در خلال جنگهای یونانیان و ایرانیان این شهر تحت حکمرانی پادشاهان ایرانی درآمد تا در سال ۱۹۶ میلادی سپتیموس سوِروس امپراطور روم با حمله به بیزانتیوم آن را اشغال کرد و بسياری از رومیان به این شهر مهاجرت کردند. تلاش امپراطور برای نامیدن این شهر به نام فرزندش آگوستا آنتونینا موفق نبود و مردم تا زمان تغییر نام شهر به کُنستانتینوپُل (شهر کنستانتین) (قسطنطنیه)، نام رم جدید (
Nova Roma) را برای آن بکار میبردند. از سال ۱۹۳۰ پس از فتح آن توسط ترکان رسماً استانبول نامیده شد که از نام ایستیم پولی
که در زبان یونانی به معنی شهر یا مرکز شهراست٬ برگرفته شده است. در سال ۱۷۷۰ میلادی سلطان مصطفی سوم با ضرب سکههایی که روی آن نام استانبول نقش بسته بود، به این نام رسمیت بخشید و جایگزین قسطنطنیه شد. در دورهٔ جمهوریت و از روز ۲۸ مارس سال ۱۹۳۰ ادارهٔ پست ترکیه از تمامی کشورهای جهان خواست تا در مکاتبات خود از نام استانبول استفاده كنند.
Nova Roma) را برای آن بکار میبردند. از سال ۱۹۳۰ پس از فتح آن توسط ترکان رسماً استانبول نامیده شد که از نام ایستیم پولی
که در زبان یونانی به معنی شهر یا مرکز شهراست٬ برگرفته شده است. در سال ۱۷۷۰ میلادی سلطان مصطفی سوم با ضرب سکههایی که روی آن نام استانبول نقش بسته بود، به این نام رسمیت بخشید و جایگزین قسطنطنیه شد. در دورهٔ جمهوریت و از روز ۲۸ مارس سال ۱۹۳۰ ادارهٔ پست ترکیه از تمامی کشورهای جهان خواست تا در مکاتبات خود از نام استانبول استفاده كنند.
دوران باستان
اولین نشانههای سکونت انسان در استانبول متعلق به عصر مفرغ است نشانههایی از سکونت انسان عهد مفرغ در فکرتپه واقع در بخش آسیایی استانبول پیدا شدهاست. همچنین نشانههایی از سکونت فنیقیها در کادیکوی موجود است.
دوره بیزانس
مستعمره نشینهای یونانی مگارا در سال ۶۶۷ قبل از میلاد این شهر را بنا نهادند و به افتخار پادشاه خود بیزاس نام آن را بیزانتیوم نهادند. در زمان جنگهای میان امپراطوری هخامنشی ایرانیان به رهبری داریوش کبیر در خلال جنگ هایشان با یونانیان شهر بیزانس را به تصرف خود در آوردند که تا پایان زمان سلطنت اردشیر درازدست همچنان در اختیار ایرانیان باقی ماند و ایرانیان تا سال ۱۹۶ که امپراطوری روم بر این شهر تسلط یافت، بر بیزانس حکومت میکردند.
امپراتوری روم شرقی
در سال ۱۹۶ میلادی رومیان بر بیزانس مسلط شده و شهر رو به خرابی نهاد به خصوص آنکه رومیان پایتخت جدید خود را به نیکومدیا (کوجاالی کنونی) منتقل نموده بودند. در این سالها گروههای بزرگی از رومیان به بیزانس (استانبول فعلی) مهاجرت کردند. موقعیت سوق الجیشی بیزانس امپراتور کنستانتین بزرگ را وا داشت تا در سال ۳۳۰ رم جدید را در محل بیزانتیوم بعنوان پایتخت امپراطوری روم شرقی بنا نهد که پس از مرگ وی این شهر قسطنطنیه یا کنستانتینوپولیس نامیده شد و نام روم جدید به فراموشی سپرده شد
امپراتوری عثمانی
فتح استانبول بوسیله عثمانیهادر ۲۹ ماه می سال ۱۴۵۳ سلطان محمد دوم فاتح بعد از ۵۳ روز محاصره در حالی وارد قسطنطنیه شد که توپ او یک حفره بسیار عظیم و بزرگی را در دیوارهای قسطنطنیه ایجاد کرد. محل این حفره امروزه به توپکاپی (دروازه توپ)معروف است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول آن را به عنوان سومین پایتخت امپراطوری عثمانی اعلام نمود. پس از فتح استانبول سلطان محمد فاتح کاخ توپکاپی و بازار استانبول را بنا مینهد و مدارس، حمامها و بناهای زیادی در شهر ایجاد میکند. نقش معمار سینان در خلق آثار معماری این دوره برجسته بودهاست.
جمهوری ترکیه
زمانیکه جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ تشکیل شد پایتخت آن از استانبول به آنکارا تغییر پیدا کرد. اما استانبول محوریت خود بعنوان مرکز تجاری، صنعتی ترکیه را حفظ نمود و هم اکنون نیز بزرگترین شهر ترکیه میباشد.
جمعیتشناسی
ریشه شهرنشینی استانبول توسط بسیاری از جوامع شکل گرفتهاست. اغلب و بیشتر اهمیت و بیشتر جمعیت مذهبی اصلی اسلام است. با توجه به بیکاری بالا در کردستان ترکیه، بسیاری از مردم کرد به استانبول مهاجرت کردهاند. اقلیتهای مذهبی عبارتاند از کلیسای مسیحیان شرقی ارتودکس، کلیسای وابسته به پاپ ارمنیان مسیحی (ارامنه) و یهودیان سفاردی در دهکدههای کوچک استانبول، ارمنیان، یهودیان و یونیان ساکن هستند.
در برخی از قسمتها مانند کوزگونجوک یک کلیسای ارمنیان بعد از یک کنیسه یهودیان وجود دارد و در بخشهای دیگر جاده یک کلیسای ارتودکس یونان در نزدیکی یک مسجد به چشم میخورد. جایگاه رئیس قسطنطنیه، رهبر روحانی و معنوی کلیسای ارتودکس قسطنطنیه در استانبول است. همچنین براساس آن جا، اسقف اعظم جامعه ترکیه (کلیسای شرقی ارتودکس)، یک اسقف اعظم کلیسای ارمنیان وابسته به پاپ و ترکیه بزرگ در آن جا یعنی استانبول میباشد.
شهر بصورت سنتی، جایگاه رئیس جهانی است، برای بیشتر کلیساهای ارتودکس و اسقف اعظم ارامنه مانند اسقف اعظم جامعه ارتودکس ترکیه همینطور است. اقلیتهای یونانی و ارمنی بعد از تغییرات جنگ جهانی اول که به تبعیض و تفرقه و سرکوب دایمی منجر گردید هنوز در استانبول زندگی میکنند. در سال ۱۹۴۲ یک مالیات ویژه تعیین شده بود. در سال ۱۹۶۴ تمام یونانیها (در حدود ۰۰۰/۱۰۰ نفر) بدون شهروند شدن ترکیه از ترکیه برگردانده شدند. امروزه بیشتر یونانیهای ترکی و ارامنه در استانبول و یا در نزدیکی استانبول زندگی میکنند.
رشد جمعیت
جمعیت شهرهای بزرگی در طول ۲۵ سال بین سالهای ۱۹۸۰ و ۲۰۰۵ بیشتر از ۳ برابر شدهاست. ۷۰ درصد از تمام استانبولیها در بخش اروپایی و نزدیک به ۳۰ درصد در بخش آسیایی زندگی میکنند.
با توجه به بیکاری بالا در کردستان ترکیه، بسیاری از مردم کرد به استانبول مهاجرت کردهاند. جالب اینکه امروزه در شهر استانبول چهار میلیون نفر کرد زندگی می کنند.
در سال ۱۹۱۴ افزایش جمعیت با تکان و لرزش بیش از ۵۰ درصدی با توجه به مطالعات برآورده شدهاست. تعداد زیادی از سال ۱۹۲۷ تا سال ۲۰۰۰ مورد سرشماری و آمار قرار گرفتهاند. تعداد زیادی از سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ براساس محاسبات پیش بینی شدهاند. جمعیت استانبول بین سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ به ۲ برابر رسید.
اقتصاد
استانبول همیشه مرکز زندگی اقتصادی کشور بودهاست که این به خاطر موقعیت اتصالی بینالمللی راههای مرزی زمینی و دریایی میباشد. آن تقریباً ۲۰ درصد از کار صنعتی ترکیه و ۳۸ درصد از فضای کاری صنعتی ترکیه را شامل میشود. بعلاوه ۵۵ درصد از تولیدات شهر ترکیه از تجارت و دادوستد و ۴۵ درصد از دادوستد کشور از عمده فروشی و ۲/۲۱ درصد تولیدات ترکیه از فرآوردههای انبوه ملی بدست میآید. ۴۰ درصد از مالیاتهای جمع آوری شده در ترکیه و ۵/۲۷ درصد از محصولات ملی ترکیهاست. تا سال ۱۹۸۰، تولید ناخالص ملی (
GDP) استانبول بطور میانگین در یک سال ۵ درصد رشد داشتهاست. دراواخر دهه سال ۱۹۹۰ اقتصاد ترکیه و استانبول بطور خاص دچار دو شوک مهم و اساسی شد. اول، بحران اقتصادی آسیایی بین جولای ۱۹۹۷ و شروع سال ۱۹۹۸، بحران روسیه بین آگوست ۱۹۹۸ و اواسط ۱۹۹۹ اثرات منفی در تمام قسمتهای اقتصادی داشت به خصوص در میان صادرات، بر این اساس، یک شکل گیری جدید و مجدد اقتصادی استانبول در شروع و اواسط ۱۹۹۹ مشاهده شد. زمین لرزهای که مرکز آن در کجاعلی بود در ۱۷ آگوست ۱۹۹۹، با دومین شوک بزرگ اقتصادی برای شهر از شرق بعد از بحران موجود در روسیه ترکیب شد. بخشی از کاهش نیروی انسانی و سرمایه به علت بلای طبیعی، یک کاهش در
GDP حدوداً ۲ درصدی بودهاست. با وجود این رکود اقتصادی، اقتصاد استانبول در سالهای اخیر بهبودی یافتهاست. امروزه استانبول مرکز صنعتی ترکیهاست. بسیاری از نقشهها و طرحهای تولیدی اصلی در شهر متمرکز شدهاست. استانبول و ایالات اطراف آن کتان، میوه، روغن زیتون، ابریشم و تنباکو تولید میکنند. فرآوردههای غذایی، تولید منسوجات، محصولات روغنی، مواد لاستیکی و فلزی، چرم، مواد شیمیایی، الکترونیکی، شیشهای، ماشینی، کاغذ و محصولات کاغذی و نوشیدنیهای الکلی از تولیدات صنعتی مهم شهر میباشند.
چشم انداز اصلی دیگر از اقتصاد استانبول (Tourism) گردشگری و جهانگردی است. هزاران هتل و صنعتهای دیگر مرتبط با جهانگردی در استانبول وجود دارد که به گردشگران و بازدیدکنندگان به طور حرفهای خدمت میکنند.
استانبول همیشه مرکز زندگی اقتصادی کشور بودهاست که این به خاطر موقعیت اتصالی بینالمللی راههای مرزی زمینی و دریایی میباشد. آن تقریباً ۲۰ درصد از کار صنعتی ترکیه و ۳۸ درصد از فضای کاری صنعتی ترکیه را شامل میشود. بعلاوه ۵۵ درصد از تولیدات شهر ترکیه از تجارت و دادوستد و ۴۵ درصد از دادوستد کشور از عمده فروشی و ۲/۲۱ درصد تولیدات ترکیه از فرآوردههای انبوه ملی بدست میآید. ۴۰ درصد از مالیاتهای جمع آوری شده در ترکیه و ۵/۲۷ درصد از محصولات ملی ترکیهاست. تا سال ۱۹۸۰، تولید ناخالص ملی (
GDP) استانبول بطور میانگین در یک سال ۵ درصد رشد داشتهاست. دراواخر دهه سال ۱۹۹۰ اقتصاد ترکیه و استانبول بطور خاص دچار دو شوک مهم و اساسی شد. اول، بحران اقتصادی آسیایی بین جولای ۱۹۹۷ و شروع سال ۱۹۹۸، بحران روسیه بین آگوست ۱۹۹۸ و اواسط ۱۹۹۹ اثرات منفی در تمام قسمتهای اقتصادی داشت به خصوص در میان صادرات، بر این اساس، یک شکل گیری جدید و مجدد اقتصادی استانبول در شروع و اواسط ۱۹۹۹ مشاهده شد. زمین لرزهای که مرکز آن در کجاعلی بود در ۱۷ آگوست ۱۹۹۹، با دومین شوک بزرگ اقتصادی برای شهر از شرق بعد از بحران موجود در روسیه ترکیب شد. بخشی از کاهش نیروی انسانی و سرمایه به علت بلای طبیعی، یک کاهش در
GDP حدوداً ۲ درصدی بودهاست. با وجود این رکود اقتصادی، اقتصاد استانبول در سالهای اخیر بهبودی یافتهاست. امروزه استانبول مرکز صنعتی ترکیهاست. بسیاری از نقشهها و طرحهای تولیدی اصلی در شهر متمرکز شدهاست. استانبول و ایالات اطراف آن کتان، میوه، روغن زیتون، ابریشم و تنباکو تولید میکنند. فرآوردههای غذایی، تولید منسوجات، محصولات روغنی، مواد لاستیکی و فلزی، چرم، مواد شیمیایی، الکترونیکی، شیشهای، ماشینی، کاغذ و محصولات کاغذی و نوشیدنیهای الکلی از تولیدات صنعتی مهم شهر میباشند.
چشم انداز اصلی دیگر از اقتصاد استانبول (Tourism) گردشگری و جهانگردی است. هزاران هتل و صنعتهای دیگر مرتبط با جهانگردی در استانبول وجود دارد که به گردشگران و بازدیدکنندگان به طور حرفهای خدمت میکنند.