۱۳۹۰-۱۱-۱۰، ۰۶:۴۰ عصر
آیا نخست شهری در ایران ناشی از بکارگیری نظریات مدرن سازی با رویکردهای قطب رشد بود؟
در مقیاس ملی هیچ تک متغیری برتوزیع اندازه شهر تاثیر نمی گذارد. بلکه مجموعه ای از نیروها توزیع نسبی اندازه شهر و نخست شهری را تحت تاثیر قرار می دهند. اما هر چه کشور کوچکتر و تاریخچه شهرنشینی کوتاه تر و حیات اقتصادی و سیاسی آن ساده تر باشد احتمالا نخست شهر نتیجه کارکرد های تعدادی نیروهای قوی خواهد بود(شهر نشینی در حال توسعه ص 96). لینسکی عوامل موثر در نخست شهری را درجهت گیری صادراتی – تعداد افراد فعال در بخش کشاورزی و آهنگ رشد جمعیت می داند (همان ص 97). مهتا در مطالعات خود عامل اصلی در پیدایش نخست شهری وابستگی به مواد خام صادراتی می داند و تولید ناخالص ملی – سطح شهرنشینی و تراکم جمعیت در پیدایش نخست شهری دخیل نمی داند و نخست شهری را پیامد منطقی کشورهای کوچک می داند. (جانستون 1971 ص125) . چنین برداشت می شود که در کشور ایران با سابقه شهرنشینی طولانی و وسعت زیاد سرزمینی و حیات سیاسی پیچیده آن به کارگیری قطب رشد نباید موجب پیدایش نخست شهری در فاصله کوتاهی گردد. به نظر می رسد نخست شهری در کشور ما تحت تاثیر بنیان های جغرافیایی – تحولات اجتماعی و اقتصادی – درآمد های نفتی و جهت تزریق آن و مهمتر از همه رها شدن برنامه های توسعه پش از انقلاب اسلامی تا سالهای 68 بوده است. روند کاهش شاخص اثربخشی دولت همزمان با افزایش حجم تصدي هاي دولت نسبت به ارزش ستانده كل اقتصاد در این سالها – رشد منفی اقتصادی – تبلیغات سیاسی مهاجر پذیر از جمله عواملی است که نخست شهری در ایران را در زمان کوتاهی سبب گردیده است. حذف طرح های ارتباطی اتوبانهای 6 بانده پس از انقلاب اسلامی(دولت و رشد اقتصادی ص 129) کسری متوالی بودجه – عدم تحقق نیمی از اعتبارات عمرانی و انحراف ترکیب بودجه از سرمایه گذاری به مصرف(همان منبع) عواملی بود که قطبش معکوس را نه تنها ممکن نساخت بلکه قطبی شدن فضا را سرعت چند برابر داد. به بیان دیگر و با نگاه سیستمی روند قطبش دچار بازخورد مثبت گردید.
منبع:
globalcity.blogfa.com
