تئاتر و معماری

نگاهي به تئاتر به مثابه عنصري متشكل از زمينه هاي هنري ديگري چون، نمايشنامه، بازيگري، صحنه پردازي و نور پردازي و... و تلاش براي كشف ارتباط دروني آنها روشنگر انسجام و وحدت موجود در پديده " نمايش در حال اجرا" است.

بهزاد هوشیار یوسفی:


به گفته "گوردن كريك" هنر تئاتر شامل بازي يا حركت كه روح حاكم بر بازيگريست؛ كلام، كه اندام نمايش نامه است، خط و رنگ كه قلب صحنه است؛ و ضرباهنگ(ريتم)، كه جوهر حركات موزون است.
نكته قابل توجه اينجاست كه هيچ يك از اين عناصر مهمتر از ديگري نيست. چنانكه براي نقاش هيچ رنگي مهمتر از رنگ هاي ديگر نيست يا براي موسيقيدان هيچ نوايي مهمتر از نواي ديگر، همگي داراي اهميتي يكسانند. همه در جهت رسيدن به بيان نمايشي يا تئاتري (Theatrial Expresion) از مجموعه مواد، مصالح، وسايل و تمهيداتي كه هم در ريخت Form و هم در درونمايه Content آفرينش عنصري موثرند، سود مي جويند.
البته بيان تئاتري در مقايسه با بيان داستاني يا اقسام متفاوت بيان هنري، داراي ابعاد بيشتري است. به اصطلاح " مارجوري بولتن" نمايشنامه واقعي سه بعدي است، ادبياتي است كه در برابر چشمان ما راه مي رود و سخن مي گويد.
از اين رو متن نمايشنامه بايد توسط هنرمندان تئاتري، به "صداها، منظره ها، كارپرداخت ها"( Sights,Sounds and Action)، ترجمه و تفسير شود تا عملا و دقيقا روي صحنه به اجرا درآيد. هنرمند تئاتري از طريق دو سطح (Level) خلاقيت هنري : " سطح افقي (Horizantal Level) و "سطح عمودي" (Vertical Level) به انجام اين مهم مي پردازد.
در سطح افقي هنرمند معمولا مواد، ابزار و مصالح كار( آفرينش) خود را تهيه و تدارك مي بيند. در اين مرحله، كار هنرمند به كار ساختمان سازي كه ابتدا مصالح و وسايل ساختمني را تهيه و تدارك مي بيند، قابل تمثيل است. در سطخ عمودي، هنرمند طرح خاصي را بكار مي برد، تا اين مصالح و مواد را روي هم سوار كند، به آنها ساختار بدهد ( تمثيلا همان طور كه ساختمان سازي مواد و مصالح را به به ساختمان تبديل مي كند- طبقه معماري خاصي) هر هنرمند در جريان خلاقيت، سبك خاص خود را پيروي مي كند.
مصالح كار درام نويسي براي نوشتن نمايش، خود حركت، كلام، خط، رنگ و ضرب آهنگ است كه با استفاده ماهرانه اين پنج عنصر اثر خود را به ما مي رساند. درام نويسان برخلاف برخي نمايشنامه نويسان مدرن، خود كودكان تئاتر بوده اند. بدين معنا كه مي دانستند هنگامي كه در مقابل تماشاگران ظاهر مي شوند، آنها بيشتر مشتاق اند ببينند چه خواهد كرد، تا اينكه چه خواهد گفت. آنها مي دانستند كه چشم نيرومندتر و چابك تر از حواس ديگر ماست و زيرك ترين حس. چنانكه تماشاگر امروزي هم، بدون تفسير، با هزاران جفت چشم مشتاق همچون تماشاگران كهن مي نشينند تا ببينند. از اين رو تئاتر نبايد همواره متكي به نمايشنامه هاي اجرايي بماند، بلكه لازم است گهگاه از هنر خود نيز بهره گيرد. چرا كه اثري تئاتري در كتابي چاپي هميشه ناكامل است مگر هنگامي كه بر صحنه نمايش و در چشم و ذهن تماشاگران جاري شود.
كارگرداني كه پذيرفته است كه براي يك اثر هنري وحدت و تماميت حياتي ترين وجه كار است، با استفاده از تفسير خود از درام و آگاهي از تمام جوانب هنرنمايش چون كلام، خط، رنگ، ضرب آهنگ و... مواد مصالح اثر خود را با طرحي بر بنياد " هنر- زيباشناختي " (Aesthetic) مي چيند و چنان رهبري مي كند تا سرانجام موفق به معماري تك تك لحظات دراماتيك، رودرروي چشمان تماشاگران شود. تا از دل جريان نمايش احساس و تجربه مشترك موجود در درام، به تفسير هنرمندان تئاتر شكوفا شود.
از صفحه سفيد رو درروي نمايشنامه نويس تا به اصطلاح بر صحنه پديد آورده Produced شدن نمايش تمثيلا از معماري خانه تا ساخت آن، فاصله اي طولاني وجود دارد كه لازم است ستادي اجرايي از مهندسين، كارگزاران و... مديريت هاي مختلف بوجود آيد (عوامل صحنه) و به كمك مواد و مصالح ساختماني، طرح معمار( نمايشنامه نمايشنامه نويس) به اجرا در بيايد. اما به هر حال كار نمايشنامه نويس از اهمييت فوق العاده اي بر خوردار است و به همين دليل او سلسله جنبان و پديد آورنده نهادين و آغازين هنر نمايش به حساب مي آيد؛ لهذا تمام عناصر اجرا از بازيگر گرفته تا طراح صحنه، نخستين دستمايه خود را متن نمايشي قرار داده و همه چيز وسايلي در راستاي ايجاد توهم رويدادهاي دريافتي آنها از درام، در ذهن تماشاگر است و اين مهم تنها در صورتي نتيجه بخش خواهد بود كه تمام هنرمندان صحنه نقش وحدت بخش مسئول نمايش (كارگردان) را با اشتياق و اعتماد پذيرفته و در فضايي رها و هدفمند به خلق لحظات دراماتيك و درخشان بپردازند؛ همچون بنايي از يك معمار برجسته كه حاصل دسترنج هنرمندان بسياري است.

منبع:
سایت معمارها