بی برنامگی در طراحی شهری

امروزه نمای شهری ابزاری برای معرفی ویژگیهای فرهنگی و تاریخی است، اما کم توجهی به هنر طراحی و ساخت نمای ساختمانی، اردبیل را از هویت تاریخی بیگانه کرده و کمتر نمایی سازگار با فرهنگ و هویت تاریخی در مرکز استان دیده می شود.

هنر نماسازی در ساخت و سازهای امروزی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد تا به دلیل عدم سازگاری نماها با یکدیگر و ناهماهنگی این قسمت از ساختمانها به آلودگی بصری در شهر تبدیل نشود. نمای ساختمانهای شهری اولین تابلو برای معرفی شهر به مسافران و گردشگران ورودی است به همین جهت اهمیت ویژه ای در معرفی فرهنگ و هویت هر منطقه ای دارد بنابراین متولیان بر ساماندهی نماهای شهر با هویت تاریخی و فرهنگی تاکید دارند تا تابلوی شهری معرف فرهنگ و هویت تاریخی باشد.

به عقیده کارشناسان، اردبیل به جهت سابقه تاریخی و مذهبی نماهای شهری باید از نمای ساختمانهای دوران صفویه که ترکیبی از سنت و مذهب بود بیشترین بهره را ببرد اما با بررسی محلات مختلف شهر خبری از چنین هویتی نیست و تعداد ساختمانهایی که به جهت نما با فرهنگ و تاریخ اردبیل سازگار باشد به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسند. یکی از کارشناسان طراحی شهری در گفتگو با خبرنگار مهر، نابسامانی نماهای ساختمانی در اردبیل را ریشه در عدم پاسخگویی مناسب به توقعاتی دانست که در طول سالهای اخیر نسبت به نما ایجاد شده است.

سامان ابی زاده با بیان اینکه نابسامانی نماهای شهر اردبیل منحصر به ساختمانهای مسکونی نیست، گفت: ساختمانهای مسکونی به جهت اینکه پرتعدادترین و تاثیرگذارترین عوامل در منظر شهری هستند نقش موثری در نمای شهر اردبیل دارند اما این دلیلی برای عدم توجه ساختمانهای اداری به نمای فرهنگی و تاریخی در اردبیل نیست.

وی نما را یکی از موثرترین عناصر تاثیرگذار به کیفیت بصری شهر دانست و تصریح کرد: باید به طراحی نمای ساختمانهای شهر توجه ویژه ای کرد تا منظر شهر اردبیل بیانگر هویت این شهر باشد و نمای شهر بتواند بدون مصرف انرژی در ابعاد دیگر اردبیل را به مهمانان معرفی کند. ابی زاده طراحی نما را وظیفه مشترک طراحان شهری و معماران برشمرد و افزود: معضل نابسامانی نمای شهر اردبیل یکی از انتقادات اصلی به متولیان این کار است اما نباید از کمبود منابع مستقل برای طراحی نمای شهری چشم پوشی کرد.

در حالی که کارشناس طراحی شهری نابسامانی نمای شهری را یکی از ضعفهای متولیان امور شهری اردبیل می داند اما شهردار اردبیل به صراحت از عدم توانایی شهرداری برای ساماندهی نمای ساختمانها سخن می گوید.

صدیف بدری با بیان اینکه شهرداری برنامه های مختلفی را برای ساماندهی طراحی نما در ساختمانهای ساخته شده در اردبیل دارد، افزود: طراحی نمای ساختمانها در شهر به تنهایی از عهده شهرداری بر نمی آید و باید تمامی ادارات و نهادها با همکاری یکدیگر این کار را عملیاتی کنند بنابراین برای پاسخگویی به این معضل شهری باید تمامی ادارات و دستگاه های دولتی و غیردولتی بسیج شوند.
وی گفت: طراحی نما را مشکل اکثر شهرهای کشور دانست و اضافه کرد: طراحی نما چهار وجه دارد که یک وجه آن مجری، پیمانکاران و مردم، وجه دوم شهرداری، وجه سوم راه و شهرسازی و وجه چهارم آن نظام مهندسی ساختمان است که باید با تعامل همدیگر طراحی نما را در اردبیل به صورت علمی و با در نظر گرفتن عوامل تاریخی و مذهبی پیاده سازی کنند.

بدری از اجرای طراحی نما در برخی ساختمانهای اردبیل سخن گفت و متذکر شد: طراحی و اجرای نما در اردبیل انجام می شود اما چون تعداد این ساختمانها کمتر است به حد قابل قبول نرسیده اما انتظار داریم این روند با اجباری شدن طراحی نما برای ساختمانهای بیشتر از پنج طبقه ادامه داشته باشد.

شهردار اردبیل با بیان اینکه طراحی مهندسی نما به مرور می تواند در شهر توسعه یابد، بیان داشت: مهندسان طراح با استفاده از مصالح ترکیبی باید نمایی سازگار با فرهنگ و تاریخ اردبیل طراحی کنند که این بحث در جلسه با اعضای هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان مطرح می شود. وی از اجرای نمای طراحی شده در پروژه های مشارکتی شهرداری با بخش خصوصی خبر داد و متذکر شد: این کار سبب می شود در ساختمانهای مجاور این پروژه ها از اینگونه نماها استفاده شود و تلاش می کنیم مردم و مهندسان را به سمت طراحی این نماها سوق دهیم.

در حالی که موارد متعددی برای عدم سازگاری و سنخیت نمای شهری اردبیل با تاریخ و فرهنگ این شهر بیان می شود اما به نظر می رسد اعمال سلیقه و دخالت غیرکارشناسانه در طراحی نما اصلی ترین دلیل این کار باشد. در این خصوص کارشناس طراحی شهر با بیان اینکه حاکمیت فرهنگ بساز بفروشی در اردبیل نقش مهمی در ارتباط ناموزون نماهای ساختمانی با طراحی شهری دارد، افزود: در بساز بفروشی سازندگان ساختمان به دنبال کسب منافع بیشتر هستند بنابراین اهمیتی به طراحی و پیاده سازی نما نمی دهند تا سود بیشتری عاید خود کنند.

ابی زاده فقر مالی و فنی سازندگان و استفاده از مصالح نامرغوب را از عوامل دیگر بی توجهی به طراحی نمای ساختمانها بر اساس تاریخ شهر دانست و اضافه کرد: ایجاد نماهای سازگار با فرهنگ نیازمند فرهنگ سازی مناسب است تا مردم به خودی خود برای طراحی نما پیشقدم شوند.

توجه به طراحی نما در اردبیل که با هویت فرهنگی این شهر سازگار باشد نیازمند پژوهش کاربردی و کاربری برای تدوین ضوابط اجرایی و همکاری نهادهای مختلف دارد که تاکنون محقق نشده است.

البته این حرکت می تواند با نماسازی ساختمانهای اداری شکل گرفته و به مرور زمان شاهد تاثیر گذاری این ساختمانها در طراحی نمای ساختمانهای مسکونی و ساماندهی نمای شهری اردبیل باشیم.